Gaslighting, bir kişinin başka bir kişiye karşı sistematik ve manipülatif taktikler kullanarak onların gerçeklik algısını sorgulatması ve zayıflatması sürecidir. Bu terim, 1938 tarihli “Gas Light” adlı oyun ve bu oyunun 1944 yılında çekilen film uyarlamasından gelmektedir. Filmde, bir koca evdeki gaz ışıklarını küçük küçük karartarak karısının zihnini bulandırmaya ve onu deliliğin eşiğine getirmeye çalışır. Günümüzde ise gaslighting, birçok ilişki türünde, iş yerlerinde ve hatta politik arenada bile gözlemlenebilen bir manipülasyon biçimi olarak karşımıza çıkar.
Gaslighting’in İşaretleri ve Yöntemleri
Gaslighting süreci genellikle fark edilmesi zor ve sinsice ilerler. Mağdur, zamanla kendi hafızasını, algısını ve hatta akıl sağlığını sorgular hale gelir. Gaslighting yapıcıları genellikle aşağıdaki yöntemlere başvurur:
- Gerçekleri Çarpıtma: Manipülatör, olayları ya da gerçekleri çarpıtarak mağdurun bu gerçekleri hatırlamadığına ikna etmeye çalışır.
- Yalan Söyleme: Açık ve net yalanlar söyleyerek, mağdurun neyin gerçek neyin olmadığını anlamasını zorlaştırır.
- Reddetme ve İnkâr: Mağdurun endişelerini ve sorularını sürekli reddederek, onların geçerliliğini sürekli olarak sorgulatır.
- Duygusal Sözde Destek: Zaman zaman mağdura karşı anlayışlı ve destekleyici görünerek, mağdurun kafa karışıklığı ve bağımlılığı artırılır.
Gaslighting’in uzun vadeli etkileri, genellikle ciddi ve yıkıcıdır. Mağdurlar:
- Düşük özgüven yaşayabilir,
- Depresyon ve anksiyete gibi ruhsal sağlık sorunları geliştirebilir,
- Sosyal izolasyon yaşayabilir,
- Karar verme yeteneklerini kaybedebilirler.
Gaslighting durumunda kurtulma ve iyileşme süreci zorlayıcı olabilir, fakat imkansız değildir. İşte alınabilecek bazı önlemler:
- Farkındalık: Gaslighting’in farkında olmak, bu durumu tanımak ve kabul etmekle başlar.
- Destek Grupları ve Terapi: Mağdurların yaşadıklarını paylaşabilecekleri güvenli ortamlar bulmaları, duygusal destek ve terapi görmeleri önemlidir.
- Duygusal Bağları Kesme: Mümkünse, manipülatörle olan tüm bağları kesmek ve iletişimi minimuma indirmek.
- Kanıt Toplama: Yaşanan olaylara dair gerçekleri kayıt altına almak, günlük tutmak.
Gaslighting, mağdurların gerçeklik duygusunu sarsan ve ciddi ruhsal zararlara yol açabilen bir manipülasyon taktiğidir. Ancak, bu durumun farkında olmak ve gerekli adımları atmak, kişinin kendini bu zor durumdan kurtarmasına yardımcı olabilir. Gaslighting, sadece kişisel ilişkilerde değil, iş yerlerinde ve sosyal çevrelerde de farkında olunması ve müdahale edilmesi gereken bir sorundur.
