Azerbaycan, İsrail’i destekleme kararını almasının ardındaki sebepleri gözler önüne seriyor. Bu dostane ilişkinin temelleri 1917’de atıldı. İsrail’in en büyük ortağı olan Azerbaycan, Nazi Almanyası’nın zulmünden kaçan ve Stalin döneminde esir düşen Yahudilere kucak açarak bir vatan sunmuştu.
Bu tarihten itibaren, Azerbaycan ile Yahudiler arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır. İsrail, bugün Azerbaycan’a silah ihracatının %17’sini karşılarken, petrol ihtiyacının %30’unu bu ülkeden karşılıyor. Tüm bunlara ek olarak, dünyadaki tek Yahudi kasabası olan Kırmızı Kasaba, Azerbaycan topraklarında yer alıyor.
Bu kasabada yaklaşık 4,000 Yahudi yaşamaktadır. Kafkasya bölgesindeki diğer Yahudi toplulukları da, yüzyıllardır vatan bulma zorluğu yaşamışlardır. Tüm bu nedenlerle, Azerbaycan ile Yahudiler arasında sağlam ve uzun süreli bir dostluk ilişkisi mevcuttur.
Kırmızı Kasaba ve Tarihsel Bağlar
Azerbaycan’da bulunan Kırmızı Kasaba, Yahudi topluluğunun özel bir yeri olarak bilinir ve hatta “Küçük Kudüs” olarak adlandırılmıştır. Azerbaycan, bu bölgedeki Yahudilere fazla müdahalede bulunmamış ve hoşgörülü bir yaklaşım sergilemiştir. Ancak 1991’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından, birçok Rus Yahudisi Şii Müslüman topluluk içinde yaşamaktan endişe duyarak İsrail ve Amerika’ya göç etmiştir. Ancak Azerbaycan, bu bölgedeki tarihsel çeşitliliğe ve yaşam tarzına saygı göstermiştir. Müslüman çoğunluğa rağmen, Yahudilere karşı hoşgörülü bir yaklaşım sergilenmiş ve toplumsal ilişkiler dostane ve saygılı bir şekilde sürdürülmüştür. Bu nedenle, Yahudiler hiçbir zaman Osmanlı ve diğer Türk devletlerinde azınlık zulmüne uğramamışlardır.
İran’la İlişkilerin Karmaşıklığı ve Filistin Bağlantısı
Azerbaycan’ın İsrail’i desteklemesi, aslında karmaşık coğrafi ve siyasi dinamiklerin bir sonucudur. İran ile büyük sorunları olan Azerbaycan, İran’ın tepkisini çeken Zengezur Koridoru gibi konularda İsrail ile işbirliği yapmıştır. İran’ın Ermenistan’a destek vermesi ise İsrail ile Azerbaycan arasındaki ilişkileri daha da güçlendirmiştir. Ancak, İran’ın Filistin’e destek vermesi, Karabağ konusunda Ermenistan’ı desteklemesiyle birlikte Filistin’i de bu konuda kendi tarafına çekmeye çalışmıştır. Filistin’in Ermeni soykırımını tanıdığı iddiaları yalanlanmış olsa da, İsrail bu konuyu lehine çevirmiş ve Azerbaycan’ı desteklemiştir.
İsrail’in Azerbaycan’a Silah Desteği ve Karabağ Savaşı
Azerbaycan ve İsrail arasında ticari ve askeri birçok anlaşma bulunmaktadır. Karabağ Savaşı’nda Türkiye’den sonra İsrail’in Azerbaycan’a sağladığı silah desteği büyük önem taşımıştır. İran ile yaşanan gerilimler nedeniyle İsrail, Azerbaycan’ın yanında yer almıştır. İran’ın ise Ermenistan’ı desteklemesi, Filistin’in de Ermenistan tarafında olduğu izlenimini yaratmıştır. Bu bağlamda, Azerbaycan, uzun yıllardır süregelen dostane ilişkileri, Karabağ konusundaki askeri desteği ve İran’ın Karabağ’daki tutumu nedeniyle Hamas’ı kınayarak İsrail’e desteğini açıklamıştır.
Azerbaycan’ın Resmi Kınama
Azerbaycan hükümetinin, Hamas’ı kınaması ve İsrail’e destek vermesi, resmi bir açıklama ile yapılmamış olabilir, ancak Azerbaycan Meclisi’ne bağlı “Azerbaycan-İsrail Parlamentolar Arası İlişkiler Çalışma Grubu” bu büyük ölçekli saldırıları kınamış ve bu şekilde Azerbaycan’ın İsrail’e desteğini açıkça ifade etmiştir.
Azerbaycan’ın İsrail’i desteklemesinin ardındaki sebepler tarihî dostluk, coğrafi konum, İran ile yaşanan sorunlar ve ticaret anlaşmaları gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır. Bu ilişki, iki ülke arasındaki güçlü bağların bir yansımasıdır ve tarihsel olarak bu ilişkinin birçok boyutu bulunmaktadır.